Τοπικά εναλλακτικά νομίσματα

Τοπικά εναλλακτικά νομίσματα: Πληρώνοντας με… άλλο νόμισμα

Όταν το 2002 τα εθνικά νοµίσµατα 12 χωρών αντικαταστάθηκαν από το ευρώ, κανείς δεν θα µπορούσε να φανταστεί ότι, σε λιγότερο από 10 χρόνια, το εγχείρηµα θα κινδύνευε να χαρακτηριστεί ως ολοκληρωτική αποτυχία. Η έλευση του ευρώ είχε το θετικό ότι ήταν ένα πολύ σκληρό και ισχυρό, ταυτόχρονα όµως έφερε ακρίβεια, καθιστώντας συχνά αναιµικές τις τοπικές οικονοµίες, λόγω των συστηµικών ανισορροπιών της ευρωζώνης. Με απλά ελληνικά, το πορτοφόλι µας άρχισε να αδειάζει πιο γρήγορα απ’ όσο γέµιζε.

Το ευρώ εποµένως έφερε και δυσαρέσκεια, και κάποια ανήσυχα µυαλά σκέφτηκαν να εισάγουν στις τοπικές κοινωνίες εναλλακτικά νοµίσµατα, τα οποία συνήθως κυκλοφορούν συµπληρωµατικά µε τα εθνικά ή υπερεθνικά νοµίσµατα. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι να τονωθεί η τοπική οικονοµία και να διευκολυνθεί η ζωή των κατοίκων. Ενδεικτικά, τοπικά εναλλακτικά νοµίσµατα χρησιµοποιούνται επιτυχώς σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερµανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Αυστρία, το Ηνωµένο Βασίλειο αλλά και πέρα από τον Ατλαντικό, στην Βραζιλία, στην Βενεζουέλα, στις ΗΠΑ, στον Καναδά, ακόµη και στην Αυστραλία.

Στην Ισπανία, συγκεκριµένα στην πόλη Mourgados, πάνω από 60 επιχειρήσεις δέχονται να πληρωθούν µε την απελθούσα πεσέτα. Έχει τέτοια επιτυχία δε το εγχείρηµα, που πολλοί ταξιδεύουν µε προορισµό την µικρή αυτή πόλη της περιοχής Galicia, µε σκοπό να αξιοποιήσουν τις καταχωνιασµένες πεσέτες που είχαν φυλαγµένες σε κάποια ξεχασµένη κρυψώνα. Την ίδια πολιτική ακολούθησε µε επιτυχία και µια µικρή πόλη της Ιαπωνίας, ονόµατι Kan’ Onji, η οποία επανέφερε το παλαιό νόµισµα που είχε αποσυρθεί πάνω από 6 δεκαετίες.

Τα παραδείγµατα τοπικών νοµισµάτων είναι πολλά, αυτό που παρουσιάζει όµως µεγάλο ενδιαφέρον είναι αυτό της Αυστρίας. Μετά την κρίση του 1929, η κεντρική τράπεζα της Αυστρίας απαγόρευσε την κυκλοφορία του τοπικού εναλλακτικού νοµίσµατος της πόλης Worgl. Ο δήµαρχος της αυστριακής πόλης είχε την «φαεινή» ιδέα να εισάγει ένα τοπικό νόµισµα, µε σκοπό να τονώσει την οικονοµία του τόπου. Αρχικά ξεκίνησε πληρώνοντας τους µισθούς των δηµοτικών υπαλλήλων µε το εναλλακτικό τοπικό νόµισµα και στη συνέχεια άρχισε να δέχεται και την πληρωµή των δηµοτικών τελών και φόρων µε τον ίδιο τρόπο. Στην πορεία, άρχισε να γίνεται αποδεκτό και από τα τοπικά καταστήµατα, µε αποτέλεσµα να µειωθεί η ανεργία και να δηµιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα. Ήταν τέτοια δε η επιτυχία του εγχειρήµατος, που κι άλλες αυστριακές πόλεις άρχισαν να αντιγράφουν το παράδειγµα της πόλης Worgl. Το τελευταίο λόγο όµως τον είχε η αυστριακή κεντρική τράπεζα, η οποία φοβούµενη ότι θα χάσει την αποκλειστικότητα της κοπής χρήµατος απαίτησε όλοι να πληρώνουν… µε το ίδιο νόµισµα.

Το παράδειγμα της Μαγνησίας

Μια διαφορετική απάντηση στην ακρίβεια του ευρώ και στην οικονοµική κρίση που σαρώνει τα πάντα, δίνει η ελληνική εκδοχή τοπικού εναλλακτικού νοµίσµατος. Στον Βόλο, δηµιουργήθηκε το Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας, που έχει ως τοπικό νόµισµα το ΤΕΜ. Το αρκτικόλεξο σηµαίνει Τοπική Εναλλακτική Μονάδα και η βασική ιδέα που κρύβεται πίσω από αυτό είναι να επωφεληθούν όσοι αδυνατούν ή δυσκολεύονται να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες σε ευρώ. Έτσι, όσοι θέλουν µπορούν να προσφέρουν τις δεξιότητές τους, τις γνώσεις τους ή κάποια καινούργια ή µεταχειρισµένα αγαθά και να πληρωθούν σε ΤΕΜ, τις οποίες µπορούν να χρησιµοποιήσουν για µελλοντικές αγοραπωλησίες.

Μία ΤΕΜ ισοδυναµεί µε ένα ευρώ, απλά η διαφορά έγκειται στο ότι το εναλλακτικό νόµισµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί µόνο τοπικά, δηλαδή δεν έχει την ίδια ισχύ εκτός του Δικτύου. Επιπρόσθετα, δεν πρόκειται για τη γνωστή µορφή χρήµατος που αλλάζει χέρια και, φυσικά, δεν τυπώνεται ούτε σε χάρτινη µορφή, ούτε κόβεται σε νόµισµα. Με το που εγγράφεται κάποιος στο Δίκτυο, του παρέχεται πίστωση 300 ΤΕΜ. Η διαδικασία είναι απλή και η µόνη βασική προϋπόθεση είναι µια φωτοτυπία αστυνοµικής ταυτότητας. Ο λογαριασµός του καθενός και οι συναλλαγές καταγράφονται σε ηλεκτρονική βάση δεδοµένων. Στην ιστοσελίδα του Δικτύου (http://www.tem-magnisia.gr/index.php) καταχωρούνται οι αγγελίες για προσφορά υπηρεσιών και προϊόντων. Σε περίπτωση όµως που κάποιο µέλος δεν έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο, τότε εξυπηρετείται µε κουπόνια ή «εντολές πληρωµής», όπως ονοµάζονται.

Η αγοραστική δύναµη του ΤΕΜ

Από την ηµέρα που ξεκίνησε να εφαρµόζεται αυτή η πρωτοποριακή ιδέα, τα µέλη από 50 που ήταν αρχικά, έχουν ξεπεράσει τα 200 και οι καταγεγραµµένες υπηρεσίες που µπορεί να βρει κάποιος στην αναρτηµένη στο Διαδίκτυο λίστα, περιλαµβάνει την κηπουρική, τη φύλαξη παιδιών, διάφορα σεµινάρια, οικοδοµικές δραστηριότητες κ.ά. Όσο για τις ευρύτερες κατηγορίες αγαθών, περιλαµβάνονται διάφορα οικοδοµικά υλικά, είδη ένδυσης και υπόδησης, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, είδη διατροφής, ποτά και πάρα πολλά άλλα. Έτσι, αν για κάποιο λόγο η ειδικότητα ενός µέλους δεν έχει µεγάλη ζήτηση για να µπορεί να κερδίσει το «µεροκάµατό» του σε ΤΕΜ, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει εναλλακτικές απλές υπηρεσίες, που δεν απαιτούν εξειδικευµένες δεξιότητες, όπως η φύλαξη παιδιών.

Η λογική και ο τρόπος λειτουργίας του Δικτύου είναι απλός. Οι επιχειρηµατίες, οι καταστηµατάρχες και όσα µέλη προσφέρουν κάποια µορφή έµµισθης υπηρεσίας, ζητούν από τους υποψήφιους πελάτες που είναι εγγραµµένοι στο Δίκτυο ένα µέρος της τιµής σε ευρώ και το υπόλοιπο σε ΤΕΜ. Ενδεικτικά, αν ένα ζευγάρι παπούτσια στοιχίζει 100 ευρώ, τότε ο αγοραστής καλείται να πληρώσει 70 ευρώ και 30 ΤΕΜ τα οποία χρεώνονται στον λογαριασµό του και πιστώνονται στον πωλητή. Η τελική απόδειξη θα αναγράφει το ποσό των 70 ευρώ και τα 30 θα ισοδυναµούν σε ένα είδος «έκπτωσης».

Το ζήτηµα σε αυτήν την περίπτωση, είναι ότι πολλές αντίστοιχες πρωτοβουλίες ανά τον κόσµο εναλλακτικών τοπικών νοµισµάτων που κυκλοφορούν παράλληλα µε τα εθνικά, συχνά έχουν να αντιµετωπίσουν το θέµα της φορολογικής τους νοµιµότητας. Παρ’ όλα αυτά, από τη στιγµή που κόβεται απόδειξη, τα πάντα ελέγχονται από φορολογικής απόψεως. Σύµφωνα µε έναν από τους όρους συµµετοχής στο Δίκτυο, «τα µέλη έχουν την αποκλειστική ευθύνη σχετικά µε τις πιθανές υποχρεώσεις τους προς την Εφορία που προκύπτουν από τις συναλλαγές που πραγµατοποιούν µε άλλα µέλη του δικτύου».

Το Δίκτυο επεκτείνεται

Το παράδειγµα του Βόλου τράβηξε το ενδιαφέρον πολιτών και από άλλες πόλεις, όπως η Αθήνα, η Κατερίνη, η Πάτρα, η Λαµία κ.ά. Μέσα σε σχετικά σύντοµο χρονικό διάστηµα εδραιώθηκαν πολλά νέα δίκτυα τοπικής εναλλακτικής µονάδας, που βασίζονται στις αρχές της ανταλλακτικής οικονοµίας. Έτσι πλέον θα βρει κανείς την επιτυχηµένη πρωτοβουλία του «Οβολού» στην Πάτρα (http://www.ovolos.gr/), που περιλαµβάνει µεγαλύτερες επιχειρήσεις όπως αλυσίδες καταστηµάτων, σούπερ µάρκετ, ακόµη και τοπικά ΜΜΕ. Άλλα δίκτυα ανταλλαγών είναι το δίκτυο ΤΕΜ στην Κέρκυρα, όπου το τοπικό νόµισµα ονοµάζεται Μπουκούνια, το Καερέτι της Ιεράπετρας Κρήτης, η Εναλλακτική Μονάδα Ροδόπης, το δίκτυο Φασούλι (http://fasouli.wordpress.com/) που εδρεύει στην Αθήνα και διάφορα άλλα. Το ερώτηµα που µένει να απαντηθεί πλέον είναι αν θα γίνει… της Αυστρίας ή θα αφεθεί ελεύθερα η ανάπτυξη αυτών των δικτύων. Το µόνο σίγουρο είναι ότι µόνο ο χρόνος θα δείξει.

Ιστοσελίδες-Ιστότοποι και άλλα Δίκτυα Εναλλακτικών Νομισμάτων:

• ΤΕΜ Μαγνησίας: http://www.tem-magnisia.gr/
• Φασούλι Αθήνας: http://fasouli.wordpress.com/
• Δίκτυο Ανταλλαγών Πιερίας: http://noe.motherearth.gr/
• Μπουκούνι Κέρκυρας: http://mpoutsouni.blogspot.com/
• Οβολός Πάτρας: http://www.ovolos.gr/
• Καερέτι Ιεράπετρας Κρήτης: http://www.kaereti.gr/
• Εναλλακτική Μονάδα Ροδόπης: http://www.emro.gr/

 Του Ραζμίκ Αγαμπατιά
ν